nene hatun ne demek?

Nene Hatun (d. 1857 - ö. 22 Mayıs 1955, Erzurum), 93 Harbi sırasında Erzurum'da Aziziye savunmasına katılan, Rus işgaline karşı Erzurum’daki halk direnişinin simgesi hâline gelmiş Türk kadın kahraman.

Rus askerlerin 8 Kasım 1877 gecesi Aziziye Tabyası’nı ele geçirdiği haberinin Erzurum’da sabah ezanında minarelerden duyurulması üzerine Osmanlı askerine yardım için taş ve sopalarla mücadeleye giren şehir halkına katılmış ve gösterdiği yararlılıklar sonucu efsaneleşmiştir.

1955’te Türk Kadınlar Birliği tarafından Yılın Annesi seçilen Nene Hatun, Türkiye’de “Yılın Annesi” unvanı verilmiş ilk kadındır.¹ Ayrıca Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından verilmiş olan “3. Ordunun Nenesi” unvanını taşır.²

Yaşamı

Nene Hatun 1857’de Erzurum'un Çeperli köyünde dünyaya geldi. Babasının adı Hüseyin, annesinin adı Zeliha'dır.³

Aziziye savunması sırasında 20 yaşında olan Nene Hatun, köyünden Mehmet Efendi ile evli idi. Rus ordusunun Pasinler'i işgal edip Erzurum'a doğru ilerlemesi üzerine düşman işgali altında kalma endişesinden ötürü bir çokları gibi eşi ile birlikte Erzurum'a göç ettiler. Ruslar'ın Deveboynu savaşından sonra Erzurum'un varoşlarındaki tabyaları da işgal etmesi üzerine Nene Hatun, 3 aylık oğlunu evde bırakarak şehrin savunmasına katıldı ve yararlılık gösterdi.

Nene Hatun ve ailesi savaştan sonra Erzurum'a yerleşti. Erzurum'da Eminkurbu Mahallesinde Kına Sokağındaki otuz beş numaralı evde ikamet etti.⁴ 1934'te çıkan Soyadı Kanunu'yla Kırkgöz soyadını aldı.⁵

Nene Hatun'un dördü erkek (Yusuf, Nazım, Abdurrahman ve Musa), ikisi kız (Asime ve Nevriye) altı çocuğu olmuştur. Oğullarından ikisi I. Dünya Savaşı’nda öldü.⁶⁷⁸

Cumhuriyet gazetesinin İstanbul muhabiri gazeteci İsmail Habib Sevük’ün 1937 yılında Erzurum’da Nene Hatun ve diğer 93 Harbi gazileriyle yaptığı röportajla Türkiye’ye tanıtıldı.⁹

Geçim sıkıntısı çeken Nene Hatun, 1943 yılında ulusal kadın kahramanlardan Nâme Hanım ile birlikte cumhurbaşkanına bir dilekçe yazarak yardım istemiştir.¹⁰

Nene Hatun, 1952 yılından itibaren Aziziye Anıtı yapılması çalışmaları sırasında yeniden gündeme geldi. 9. Kolordu Komutanı Korgeneral Refik Koraltan ve karargahı Erzurum’da bulunan Üçüncü Ordu’nun Komutanı Nurettin Baransel Paşa, dönemin belediye başkanı, Erzurum valisi ile TBMM’nin Nene Hatun’a sahip çıkmıştır.¹¹ 1952 yılında 30 Ağustos Zaferi kutlamalarında kendisine “3. Ordunun Nenesi” unvanı verildi.¹² Türk Kadınlar Birliği’nin girişimi ile Türkiye’de ilk defa Anneler Günü’nün kutlandığı 1955 yılında Birlik kendisine “Yılın Anası” unvanı verdi.¹³¹⁴

Nene Hatun, zatürre teşhisiyle tedavi gördüğü Erzurum Numune Hastanesi’nde 22 Mayıs 1955 günü 98 yaşında hayatını kaybetti. Cenazesi, resmi törenle Aziziye Şehitliği’ne defnedilmiştir.¹⁵

Hakkındaki eserler

1911 yılında Erzurum Valiliği yapan Mehmet Emin Yurdakul Nene Hatun’dan ve Aziziye mücadelesinden söz eden makaleler yayınlamıştır.¹⁶

Cumhuriyet gazetesinin İstanbul muhabiri gazeteci İsmail Habib Sevük 1937 yılında geldiği Erzurum’da Nene Hatun ve diğer 93 Harbi gazileriyle yaptığı röportajla bu şahsiyetleri Türkiye’ye tanıtmıştır.

General Ali Fuat Cebesoy 1956 yılında yayınlanan “Moskova Hatıraları”'nda Nene Hatun’dan ve Aziziye kahramanlarından söz etmiştir.¹⁷

Başrollerinde Türkan Şoray ve Kadir İnanır'ın rol aldığı 1973 yapımı Gazi Kadın adlı film, Nene Hatun'un hayatını konu alır.¹⁸

Talat Uzunyaylalı’nın Nene Hatun’u konu edinen “Efsane Kadın Nene Hatun” adlı tarihi romanı 2006 yılında yayımlanmıştır.¹⁹

Uzunyaylalı, M. Talat, Nene Hatun (Biyografi), Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum 205

2010 yapımı Nene Hatun adlı film, Nene Hatun’un hayatını konu alır.²⁰